ضرورت استفاده از ماساژ در سالمندان و فواید آن

سالمندی از دوران های مهم زندگی هر فرد است. برخی از روانشناسان معتقدند، سن شروع این مرحله از زندگی بین 60 تا  65 سالگی است، اگر چه این بازه زمانی معمولا با توجه به شرایط جسمی، ژنتیک و جغرافیایی بسیار متفاوت می تواند باشد.  امروزه در اکثر مناطق جهان، با توجه به گسترش علم پزشکی، بهبود رفاه و تأمین اجتماعی و بالا رفتن امید به زندگی، جمعیت افراد سالخورده نیز افزایش یافته است. این دوره همانند دیگر بخش های زندگی مانند سن بلوغ،  با دگرگونی بسیاری همراه است.

سالمندی مرحله ای از زندگی است که همه ی انسان ها قادر به رسیدن به آن نمی باشند، در این دوره از زندگی، فاکتور هایی مهم و تأثیرگذار وجود دارند که موجب تسریع یا کاهش  روند سالخوردگی می گردند، برخی  عبارتند از عوامل ژنتیک، بهداشت، تغذیه، ورزش و سبک زندگی.

تغییرات عمده  در این گروه سنی شامل، تغییرات شناختی (کاهش حافظه و نقص پردازش اطلاعات، فراموشی، نقصان یادگیری) ، رفتاری (اختلال خواب) ،جسمانی (کاهش حس بویایی، شنوایی، بینایی، افت عملکرد حرکتی، ضعف عضلانی و استخوانی و کاهش قدرت بدنی)، روانی (انزوا، نا امیدی و افسردگی) و اجتماعی (کاهش ارتباط خانوادگی و اجتماعی) می باشد.

سالمندان با شناخت ویژگی های سالمندی جهت مدیریت این تغییرات و افزایش کیفیت زندگی و انجام حداکثری امور شخصی خویش، نیازمند توجه و مراقبت بیش از پیش در مورد سلامت جسمی و روانی خود می باشند. یکی از روش های پیشگیری و درمانی در این زمینه استفاده از ماساژ می باشد.

فواید ماساژ برای سالمندان

• کاهش اضطراب و استرس
• افزایش انرژی و قدرت بدنی
• کاهش درد بویژه در مفاصل
• افزایش گردش خون
• کاهش فشار خون
• بهبود سلامت روان و کاهش افسردگی
• افزایش تمدد اعصاب و ایجاد آرامش و حس خوشایند
• تنظیم دمای بدن با ماساژ درمانی
• افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری عضلات
• تحریک روده و کاهش یبوست
• کاهش علایم پارکینسون
• بهبود کیفیت خواب

انواع ماساژ درمانی برای سالمندان

این شیوه دارای مدل و فن های متفاوت  است که با توجه به نوع درد، بیماری جسمی و نیاز فرد سالمند، یکی از روش های درمانی انتخاب می‌شود. انواع روش های درمانی عبارتند از :

ملایم

در این روش، تمامی بدن با روغن چرب شده و با ضربه های ملایم و پشت سر هم، فشار  کمی بر جسم وارد می شود. این شیوه، برای سالخوردگانی مناسب تر  است که تحت تأثیر فشارها  محیطی هستند و انجام آن آرامش ذهنی و جسمی به همراه می آورد.

ماساژ اسالن

در روش اسالن، انبساط ماهیچه ها صورت می گیرد و سبب تنظیم گردش خون می شود. این روش برای افراد کهنسالی مناسب است که زندگی فعال و سریع دارند. از جمله فواید آن:  ارتقاء هوشیاری بدن، بالا بردن قدرت تفکر، افزایش تمدد عصبی، تحریک غدد لنفاوی و رگ های خونی می باشد.

حس درمانی

در این سبک درمانی، با مالش نقاط معینی از دست ها و پاها، فشار از قسمت های مختلف بدن برداشته می شود. این نوع درمان برای سالمندانی استفاده می شود که می خواهند تغییری در سیستم کلی بدن خود دهند. حس درمانی سبب افزایش هوشیاری جسمی و روحی ، بالا بردن انگیزه، افزایش اعتماد به نفس و تمرکز می گردد.

ماساژ تایلندی

این روش برای یوگای افراد تنبل است. کشیدگی درتمام عضله های بدن ایجاد می شود. در این شیوه از کف پا شروع و به اندام های بالای بدن می رسد. این مدل، افزایش قابلیت ارتجاعی بدن را بدنبال داشته و برای اشخاص پشت میز نشین و کم تحرک استفاده می گردد، همچنین برای طبیعی شدن سطح انرژی بدن و افزایش قابلیت انعطاف پذیری بدن استفاده می شود.

ماساژ آما

این نمونه بر طبق طب سوزنی چین و نیز تاثیرگذاری بر نقاط حساس بدن صورت می گیرد و روشی است که موجب باز شدن کانال های ورودی و خروجی انرژی در بدن می شود. در بهبود استرس، کمر درد، سر درد، بیخوابی و درمان آرتروز سالمندان نقش دارد.

سوئدی

در نوع سوئدی، ماساژ به عمق عضلات و استخوان ها نفوذ کرده و سبب افزایش سرعت جریان خون به سمت قلب می شود. کاربرد آن بیشتر  برای افرادی است که فعالیت سخت فیزیکی دارند، باعث بهبود ماهیچه ها، افزایش دفع اسید  لاکتیک و اسید اوریک و بالا بردن توان ارتجاعی زردپی و رباط ها  می شود.

ماساژ سالمندان در چه مواردی کاربرد دارد؟

افزایش سن و پیری می‌تواند زمینه بروز بیماری‌ها و مشکلات متعددی باشد. فواید ماساژ سالمندان و کاربرد عمده آن برای کاهش علائم و دردهای مربوط به بیماری است. در ادامه به موارد کاربرد ماساژ سالمندان اشاره می‌کنیم.

درمان دردهای مزمن، عضلانی و اسکلتی

اگر دردی بیشتر از دو ماه ادامه پیدا کند درد مزمن نامیده می‌شود. وجود دردهای مزمن ممکن است سالمندان را دچار افسردگی، محدودیت در حرکت و اختلال در فعالیت‌های روزمره کند. به‌علاوه دردهای عضلانی و اسکلتی معمولا ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارند.
بهبود سرعت گردش خون و کاهش التهاب‌ها از جمله اثرات مستقیم ماساژ درمانی هستند. بنابراین یکی از مهم‌ترین فواید ماساژ سالمندان کاهش تورم و از بین بردن انواع دردهای فیزیکی است. باید توجه داشت که اولین اصل در انجام ماساژ برای سالمندان پرهیز از فشارهای شدید و ناگهانی است.

بهبود علائم آرتروز

آرتروز از جمله بیماری‌هایی است که بسیاری از سالمندان به آن دچار می‌شوند. این بیماری با ایجاد اختلال در عملکرد مفاصل، تحرک و جابه‌جایی را برای افراد مبتلا سخت و دردناک می‌کند. یکی از راه‌های کاهش دردهای آرتروزی افزایش گردش خون در مفاصل است. بنابراین با انجام ماساژ در این نواحی و گرم کردن مفصل، گردش خون سرعت پیدا می‌کند و دردهای مفصلی کاهش می‌یابند.

درمان اسپاسم و گرفتگی ماهیچه

گرفتگی ماهیچه‌ها عارضه درناکی است. این امر برای سالمندان با توجه به آسیب‌پذیر بودن بدنشان دو چندان است. با ماساژ اصولی قسمت‌های سفت شده، علاوه‌بر نرم کردن ماهیچه‌ها عملکرد کلی بدن و تحرک افراد سالمند بهبود می‌یابد.

درمان آسیب‌دیدگی

همانطور که پیشتر گفتیم ایجاد آسیب در بدن افراد سالمند دردناک‌تر و دوره نقاهت آن نیز طولانی‌تر خواهد بود. با ماساژ دادن قسمت‌های آسیب‌دیده بدن افراد مسن درد آنها بسیار کاهش می‌یابد. علاوه‌بر این انجام ماساژ کمک می‌کند قسمت‌های آسیب‌دیده ترمیم شده و یا سلول‌های مرده سریع‌تر از بین بروند.

بهبود محل جراحی

یکی دیگر از فواید ماساژ سالمندان کمک به بهبود روند جراحی است. با انجام ماساژ، تاثیر زخم جراحی بر بافت‌ها و اعضای اطرافش کمتر خواهد شد. علاوه‌بر این به کمک ماساژ بخش آسیب‌دیده در اثر جراحی، سریع‌تر ترمیم خود را شروع خواهد کرد.

کاهش عدم تعادل

زمین خوردن و عدم تعادل یکی دیگر از مواردی است که با گذشت زمان و افزایش سن بیشتر در معرض آن قرار خواهیم گرفت. یکی از دلایل این امر ضعیف شدن ماهیچه‌هاست. در نتیجه با انجام ماساژ سالمندان و تقویت ماهیچه‌ها احتمال عدم تعادل کاهش می‌یابد.

کمک به نقاهت بعد از سکته مغزی

متاسفانه در سال‌های اخیر سن ابتلا به سکته مغزی کاهش پیدا کرده است. با این وجود همچنان سالمندان اصلی‌ترین گروهی هستند که در معرض این بیماری قرار دارند. یکی از اثرات سکته مغزی فلج شدن بخشی یا تمام بدن است. از فواید ماساژ سالمندان کمک به تسریع روند بهبودی قسمت‌های فلج‌شده است.

نکات مهم هنگام ماساژ سالمندان

برای بهره‌مندی افراد مسن از فواید ماساژ سالمندان باید برخی نکات را در ارتباط با این افراد رعایت کرد. در غیر این صورت ممکن است انجام ماساژ برای فرد ایجاد آسیب کند. در ادامه این موارد را مرور می‌کنیم.
• شاید برای برخی سالمندان نیاز باشد که پیش از انجام ماساژ، دندان مصنوعی آنها از دهان خارج شود.
• سالمندان دارای پوست‌های حساس و نازکی هستند. برای پیشگیری از ایجاد اصطکاک از روغن‌های ماساژ به میزان کافی استفاده کنید.
• افراد مسن مبتلا به ریفلاکس معده یا مری را به صورت طاق باز نخوابانید. بهتر است با ایجاد یک زاویه 30 درجه بین زمین و کمر احتمال ناراحتی را کاهش دهید.
• به‌طور کلی برای ماساژ سالمندان از فشار شدید و تحریک ناگهانی پرهیز کنید. برای افراد دارای پوکی استخوان به شکل ویژه از ماساژهای آرام استفاده شود.
• اگر فرد سالمند دارای سمعک است از ایجاد صدا نزدیک گوش‌ها و دست کشیدن روی گوش پرهیز کنید.

نکات مهم در ماساژ سالمند مبتلا به زخم بستر

یکی از دشوارترین موقعیت‌ها برای ماساژ سالمندان، ماساژ افراد مبتلا به زخم بستر است. دو گروه از سالمندان در معرض ابتلا به زخم بستر هستند که نواحی درگیر برا آنها متفاوت است:
• افراد بستری در رختخواب: پشت سر، بالای کتف، آرنج، ساکرم یا استخوان خاجی، پایین پاشنه.
• افراد روی ویلچر: کتف، استخوان خاجی، نشیمنگاه، کف پا و نواحی درگیر پوکی استخوان
مهم‌ترین نکته برای ماساژ سالمندان مبتلا به زخم بستر تحریک نکردن مناطق درگیر بیماری است. البته گاهی ممکن است التهاب از روی پوست مشخص نباشد. این امر می‌تواند کار ماساژور را بسیار دشوار کند.
علاوه‌بر این برای افرادی که در معرض ابتلا به این مشکل هستند نباید ماساژ شدید و مداوم به‌خصوص در نقاط حساس انجام شود. برای افرادی که دارای پوست تیره هستند تشخیص نشانه‌های بیماری دشوارتر خواهد بود.

ملاحظات و قوانین استفاده از ماساژ در سالمندان

ماساژ یک جایگزین و مکمل مناسب برای درمان علایم سالمندی می باشد که به بهبود فرد سالخورده کمک می کند. در استفاده از این روش برای افراد پیر باید به ملاحظاتی توجه کرد به طوری که استفاده از این شیوه در هر فردی با توجه به تغییرات فیزیکی و وضعیت جسمی و نوع بیماری و میزان دارویی که مصرف می کند، متفاوت است وبایستی  متناسب با شرایط فرد میانسال باشد.

• وضعیت سلامت عمومی

در انجام این روش، ابتدا باید سلامت عمومی فرد سالمند، مورد بررسی قرار گیرد، مانند مشاهده و توجه به حرکات عضلات. همچنین سلامت کلی و میزان فعالیت فرد سالخورده شناسایی شود. عضلات و استخوان های سالمندان در برابر فشار ناشی از ماساژ، آسیب پذیر و حساس هستند.

• شرایط سلامتی

یکی از قوانین شروع درمان این است که ماساژ درمانگر از بیماری های فرد مسن مطلع باشد، از قبیل بیماری های  مزمن همچون آرتریت (التهاب مفاصل)، سرطان، فشارخون، دیابت، بیماری های گوارشی، آلزایمر و  بیماری های قلبی، برای مثال، این درمان برای افراد مبتلا به  برخی بیماری های  پوستی، تومور یا بیماری هموفیلی  مضر می باشد.

• داروها:

اگر فرد سالخورده یک یا چند دارو را برای بیماری‌ خود مصرف می‌کند، درمانگر باید از آن آگاهی یابد چرا که او میتواند بر اساس عوارض و اثر دارو، درمان خود را انجام دهد.

نتیجه گیری در مورد ضرورت استفاده از ماساژ در سالمندان

این نوع درمان بر سلامت روحی و جسمی افراد مسن به ویژه در سالمندان مبتلا به آلزایمر تاثیرات مثبت و مؤثری داشته است. استفاده سالخوردگان از ماساژ درمانی موجب احساس آرامش و آسودگی خیال و امید به زندگی در آنان شده و نیز در کاهش بیماری ها و مشکلات این مرحله از زندگی مانند درد و افسردگی و بیماری جسمی و غیره تأثیر بسزایی دارد.

بهترین و ساده ترین روش ماساژ ، استفاده از صندلی ماساژ و مبل های ماساژ جدید است که میتوانید در هر زمان از آنها استفاده کنید. استفاده از مبل ماساژ برای سالمندان میتواند در سلامتی و شادی آنها تاثیر بسیار زیادی داشته باشد.